Dlaczego miedź?

Towarzyszy on nam na każdym kroku. Tu skupiłam się na raptem kilku sposobach jego wykorzystania:

• Właściwości antydrobnoustrojowe
• Miedź w medycynie
• Miedź w gospodarstwie domowym
• Miedź w przemyśle
• Miedź w sztuce
• Miedź w jubilerstwie
• Recycling miedzi

Miedź,

bo o niej mowa, jest metalem, pierwiastkiem występującym naturalnie w postaci rudy, ale także jako mikroelement w wielu substancjach służących człowiekowi za pożywienie i w wodzie. Jest ona niezbędnym pierwiastkiem śladowym biorącym udział w kilku kluczowych reakcjach enzymatycznych w ludzkim organizmie.
Łacińska nazwa miedzi (cuprum) wywodzi się od miejsca, skąd pochodziła większość rudy wydobywanej w starożytności. Rzymianie nazywali ją „aes cyprium” czyli „ruda z Cypru”.

Jednak historia wykorzystania miedzi przez człowieka jest znacznie starsza. To pierwszy metal odkryty i ujarzmiony przez człowieka, już 7 tys lat p.n.e. Przez lata wykorzystywany był do wyrobu przedmiotów ozdobnych, użytkowych oraz monet.

Właściwości antydrobnoustrojowe

Miedź (podobnie jak srebro) ma działanie biobójcze, biostatyczne i grzybobójcze, co potwierdzają liczne badania naukowe. Właściwości te posiadają także jej stopy – mosiądz i brąz. Dlatego coraz częściej wykorzystuje się ją w placówkach ochrony zdrowia, na przykład w szpitalach. Z miedzi lub mosiądzu wykonuje się takie elementy, które są często dotykane przez różne osoby, jak klamki, poręcze czy pokrętła przy umywalkach. Stopy miedzi przeciwdrobnoustrojowej skutecznie eliminują ponad 99% bakterii w przeciągu dwóch godzin. Badania kliniczne wykazują, że powierzchnie dotykowe wykonane z miedzi higienicznej mogą zredukować ryzyko wystąpienia zakażeń klinicznych nawet o 58%.

Wspominam tu głównie o działaniu bakteriobójczym, ale okazuje się, że również wirusy nie mogą się czuć bezpiecznie. Badania dowodzą, że wirusy, które na powierzchniach papierowych utrzymują się do 24 godzin, a na stali i plastiku nawet do 3 dni, z miedzi znikają już po 4 godzinach.
To bardzo obszerny temat, jeśli chcielibyście poznać więcej szczegółów, to dajcie mi znać, a z pewnością rozwinę temat.

Miedź w medycynie

Już w Starożytności ludzie używali miedzi do leczenia chorób i profilaktyki. Wykorzystywano jej higieniczne właściwości, pomimo, że istnienie mikrobów zostało odkryte dopiero wiele wieków później.
W naszym organizmie miedź jest niezbędnym pierwiastkiem śladowym, odpowiedzialnym między innymi za prawidłową krzepliwość krwi, odpowiednie wchnianie żelaza, poprawę stanu układu kostnego i odpornościowego, likwidację wolnych rodników i wiele innych istotnych dla życia procesów. Na szczęście dobrze zbilansowana dieta dostarcza organizmowi odpowiedniej ilości tego pierwiastka, tak że objawy niedoboru miedzi, podobnie jak jej nadmiaru spotykane są niezwykle rzadko. Produkty spożywcze, które zawierają najwięcej miedzi to: ziarna (w tym orzechy), mięso (wątróbka), owoce morza (ryby, ostrygi) i kakao (czekolada!).

Nie do przecenienia jest wpływ miedzi na kondycję skóry. Działa ona regenerująco i stymulująco na naskórek, zwiększa elastyczność i jędrność skóry, odbudowuje jej barierę ochronną, redukuje nadmierną potliwość no i oczywiście hamuje rozwój mikroustrojów na powierzchni. Właściwości te znalazły zastosowanie w kosmetyce, szczególnie skóry dojrzałej, w leczeniu dolegliwości skórnych powodowanych działaniem bakterii, takich jak trądzik oraz grzybic.
Od wieków medycyna ludowa zaleca noszenie bransolet miedzianych na wiele dolegliwości, między innymi: zapalenia stawów i ból, dolegliwości skórne, bóle głowy, padaczkę i zaburzenia funkcjonowania płuc. Ich działanie nie zostało zweryfikowane przez dokładne badania, jednak uważa się, że noszenie miedzianych bransoletek pozwala śladowym ilościom tego pierwiastka wetrzeć się w skórę i przedostać się do krwioobiegu, co w połączeniu z działaniem antybakteryjnym daje pożądane efekty.

W weterynarii stosuje się siarczan miedzi, tzw. „siny kamień” do leczenia stanów zapalnych strzałki kopytowej (gnicie strzałki).
Roztworem tego związku zaprawia się też drewno budowlane w celu ochrony go przed szkodnikami, grzybami i ogniem.

Miedź w gospodarstwie domowym

Miedziane rury do transportu wody stosowano juz w starożytnym Egipcie (ok. 2750 r p.n.e.). Doceniano ich trwałość, odporność na korozję wywołaną stałym kontaktem z wodą i właściwości bakteriobójcze. Do dziś często wykorzystuje się miedziane rury w instalacjach wody pitnej i centralnego ogrzewania. Nawet gorąca i długo zalegająca w rurach woda nie powoduje ich degradacji i zawsze pozostaje ona higienicznie czysta.

Równie bezkonkurencyjne są miedziane naczynia kuchenne. Doskonale przewodzą one ciepło, dając równomiernie rozłożoną i stałą temperaturę oraz ograniczając bezwładność cieplną potraw. Ponadto picie wody z miedzianych naczyń poprawia działanie układu trawiennego, serca i skóry, pomaga chudnąć, zapobiega stanom zapalnym i anemii oraz reguluje pracę tarczycy. Niestety naczynia takie są zazwyczaj bardzo drogie.

Ciekawym sposobem wykorzystania miedzi są także pokrycia dachowe. Niegdyś bardzo prestiżowe, stosowane głównie na budynkach reprezentacyjnych, jak kościoły, muzea, sale koncertowe czy uniwersytety, dziś zdecydowanie wracają do łask. Oprócz niezaprzeczalnych wartości estetycznych, doceniane są takie cechy miedzi jak wysoka odporność na czynniki zewnętrzne, w tym ogień, duża plastyczność pozwalająca dopasować pokrycie do nawet najbardziej fantazyjnych kształtów dachu oraz właściwości antyseptyczne. Czy wiedzieliście, że jony miedzi wydzielane podczas deszczu zapobiegają powstawaniu mchów?

Miedź w przemyśle

Jedną z naważniejszych cech miedzi wykorzystywanych przez współczesne technologie jest jej wysokie przewodnictwo elektryczne. Wykonuje się z niej przewody elektryczne, uzwojenia silników elektrycznych i elektromagnesów, płytki drukowane układów scalowych, a w Wielkim Zderzaczu Hadronów CERN wykorzystano ją jako podstawę tworzącą nadprzewodniki.

Przemysł motoryzacyjny też nie potrafi się bez niej obejść. Czy wiecie, że średniego rozmiaru samochód zawiera do 22,5 kg miedzi, a pociąg szybkobieżny ok 20 ton?
Narzędzia wykonane z miedzi i jej stopów są nieiskrzące, niemagnetyczne i odporne na korozje, właściwości te wykorzystywane są przy pracy w rejonach niebezpiecznych i zagrożonych wybuchem. Z kolei w specjalistycznych narzędziach chirurgicznych stosuje sie czasem warstwę miedzi przewodzącą prąd podgrzewający np. ostrze skalpela, zamieniając je w elektro-kauter.
Związki miedzi z siarką, które mają piękną zielono-niebieską barwę wykorzystywane są jako barwniki, na przykład do szkła. Niebieski kolor fajerwerków również zawdzięczamy cząsteczkom miedzi.

Miedź w sztuce

W sztuce rzeźbiarskiej nader często wykorzystywano miedź, a w szczególności jeden z jej stopów – brąz. To z niego zbudowano w III w.p.n.e. jeden z cudów świata, posąg Kolosa z Rodos. Co ciekawe po zniszczeniu posągu przez trzęsienie ziemi, jego pozostałości zostały sprzedane jako złom i poddane recyclingowi.
Również tradycyjne dzwony odlewane były z brązu, a konkretnie z jego odmiany – spiżu, stopu, który zawiera prawie 90% miedzi. Stop ten wykorzystywany był także do produkcji broni, głównie armat.

Z kolei słynna nowojorska Statua Wolności wykonana została z ponad 80 ton miedzi. Dzięki temu wytrzymała ona długą podróż z Francji przez słone wody oceanu, a naturalna zielona patyna chroni ją przed korozją już od 1886 roku.

Miedź w jubilerstwie

Złoto i srebro w czystej formie są zbyt miękkie, aby móc z nich wykonywać wytrzymałe przedmioty. Dlatego stopy jubilerskie tych metali muszą zawierać dodatki poprawiające ich właściwości fizyczne. Najczęściej jest to właśnie miedź. Jej ilość w stopie odpowiada za odcień złota. To ona powoduje różowe zabarwienie tzw. „ruskiego złota”, określanego również mianem czerwonego.
Inne stopy miedzi używane w praktyce jubilerskiej to mosiądz i brąz, są to metale nieszlachetne, wykonuje się z nich biżuterię sztuczną i tym metalom poświęcę niebawem osobny artykuł.

Przy nakładaniu platery na powierzchnię (pozłacanie, posrebrzanie) bardzo często stosuje się też pośrodku warstewkę miedzi, która sprawia, że powłoki takie lepiej przylegają do powierzchni, a co za tym idzie są znacznie trwalsze.

Recycling miedzi

Miedź i aluminium to jedyne metale, które można poddać 100% recyclingowi. Odzyskiwanie miedzi z surowców wtórnych przebiega bez straty na jej jakości, dzięki czemu krąży ona w obiegu praktycznie bez końca. Aż 80% miedzi kiedykolwiek wydobytej na ziemi jest nadal w użyciu, a niemal 45% współczesnego zapotrzebowania na ten surowiec zaspokajane jest z recyclingu! Dzięki temu będziemy mogli jeszcze długo korzystać z tego metalu, pomimo iż jego zasoby naturalne są ograniczone. Co ważniejsze pozyskiwanie miedzi z surowców wtórnych jest tańsze niż z wydobywanej rudy.

---

Jak widzicie miedź odgrywa bardzo ważną rolę w naszym życiu, choć może nie wszyscy w pełni zdają sobie z tego sprawę. Jest to temat bardzo obszerny, dlatego możecie się spodziewać tutaj jeszcze niejednego artykułu o tym metalu.

---