Przejdź do treści

Stalowa biżuteria

  • przez
Spiralny komplet stalowej biżuterii chainmaille
Od jakiegoś czasu bardzo popularna stała się biżuteria ze stali.

Spotykamy się z określeniami: stal szlachetna, stal nierdzewna, stal kwasoodporna, stal chirurgiczna… Albo co gorsza z symbolami 304, 316, 316L lub 21/0, 18/0, 18/8, 18/10… Co to właściwie oznacza? Czy to synonimy? Którą z tych stali wykorzystuje się w produkcji biżuterii? Wiele osób się w tym gubi i nie wiedząc dokładnie z czym ma do czynienia trochę się tego obawia.

Oto tematy, które jak myślę, mogą Was zainteresować:

Bransoletka z kwarcem wiśniowym z kolekcji Sauvage
Bransoletka wykonana ze stali chirurgicznej.
Zobacz w sklepie Bruxa Jewelry

Czy nierdzewna i chirurgiczna to ta sama stal?

Niezupełnie, choć stal chirurgiczna jest stalą nierdzewną, ale nie każda nierdzewna jest chirurgiczną. Żeby nie robić Wam mętliku w głowie zacznę od początku.

Stal nierdzewna (INOX)

Właściwie to powinnam zacząć od tego czym w ogóle jest stal. Jest to stop żelaza z węglem, gdzie ilość węgla decyduje o twardości stopu i jego podatności na hartowanie. To tak w telegraficznym skrócie.
Poprzez wprowadzenie do stopu odpowiednich dodatków udało się uzyskać nierdzewność stali, czyli jej odporność na korozje. Skrót INOX pochodzi od francuskiego słowa inoxydable = nieutleniający się.
Pierwszym takim dodatkiem stał się chrom. To odkrycie dość młode, bo nastąpiło dopiero w drugiej połowie XIX wieku, a pierwsza stal nierdzewna została opatentowana w 1912 roku.
Początkowo była ona używana do wyrobu noży kuchennych, a w 1924 roku została opatentowana stal znana dziś pod symbolem 304 (według normy AISI) lub 18/8. Znaczenie tych symboli rozszyfruję w dalszej części tego artykułu.

Noże kuchenne
Noże kuchenne ze stali nierdzewnej.
https://pixabay.com/pl/users/Pexels-2286921/

Stal kwasoodporna (kwasówka)

To cała grupa stali, które charakteryzują się odpornością na działanie kwasów o mniejszej mocy od kwasu siarkowego. Tę właściwość uzyskuje się dzięki odpowiedniemu zestawieniu różnych dodatków. Do tej grupy zaliczamy między innymi najpopularniejsze stale oznaczone symbolami AISI 304 i 316.
Można przyjąć, że stal nierdzewna i kwasodporna to ta sama grupa stali.

Stal szlachetna

To określenie handlowe i trudno znaleźć dokładną definicję. Najczęściej mianem tym określa się stale z grupy 300. W biżuterii spotkamy przede wszystkim stal 304 i 316.

Bransoletka chainmaille ze stalowych podkładek
Bransoletka ze stali 304 (podkładki) i 316L (ogniwka, zapięcie).
Bruxa Jewelry

Stal chirurgiczna

Z tym określeniem niewątpliwie spotykamy się najczęściej.
Jest to grupa stali nierdzewnych stosowanych w medycynie do produkcji narzędzi i inplantów oraz w tzw. technikach niemedycznych, gdzie dochodzi do przekłuwania skóry (piercing, tatuaże) i w biżuterii. Zalicza się do nich stale z grup 200, 300, 400 i 500, ale zdecydowanie najpopularniejsze i najodporniejsze są te z serii 300.
Jednak najczęsciej mianem stali chirurgicznej określa się tę jedną konkretną – najszlachetniejszą stal 316L.

Narzędzia chirurgiczne
Narzędzia chirurgiczne ze stali szlachetnej 316L.
https://pixabay.com/pl/users/geudki-3283484/

O co chodzi z tymi symbolami?

Jest kilka systemów kategoryzujących rodzaje stali w zależności od składu stopu. Omówię trzy z nich, te najpopularniejsze w Polsce.

Polska norma (PN)
To norma o zasięgu krajowym zatwierdzana przez Polski Komitet Normalizacyjny. Do końca 1993 roku jej stosowanie w Polsce było obowiązkowe, obecnie jest dobrowolne. Rzadko spotykamy ją w życiu codziennym, bo po pierwsze nie jest międzynarodowa, a po drugie jej symbole są długie i dość skomplikowane, trudno takimi operować na co dzień.

Norma AISI (amerykańska)
Te oznaczenia spotykamy najczęściej. Ta klasyfikacja nie jest tak dokładna jak normy polskie czy europejskie, ale zdecydowanie najpopularniejsza. Oznaczenia te są trzycyfrowe, a rodzaje stali podzielone są na serie (200, 300…). Interesująca nas stal nierdzewna (kwasoodporna) to seria 300.
W wyrobie biżuterii spotkamy przede wszystkim stal 304 (nierdzewka) i 316 (kwasówka), w tym 316L (stal chirurgiczna).

Oznaczenia używane dla przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z żywnością
Nie jest to typowa norma, oznaczenie informuje jedynie o procentowej zawartości w stopie chromu i niklu. Spotkacie je np. na garnkach kuchennych. Najpopularniejsze to: 21/0, 18/0, 18/8, 18/10, gdzie liczba przed ukośnikiem to zawartość chromu, a po ukośniku – niklu. Dwie piersze określane sa też mianem stali chromowej, a dwie kolejne – stali chromowo-niklowej.
Generalnie zawartość niklu decyduje o większej wytrzymałości stopu, braku właściwości magnetycznych oraz jaśniejszej barwie i połysku.

Garnki ze stali nierdzewnej
Garnki kuchenne ze stali nierdzewnej.
https://pixabay.com/pl/users/PublicDomainPictures-14/

To jak to jest z tym niklem?

Jak to jest możliwe, że najbardziej hypoalergiczny metal nieszlachetny zawiera w swoim składzie jeden z najsilniejszych alergenów, jakim jest nikiel? Bo zawiera i to całkiem sporo. W stali 316L dodatek chromu to 16,5-18,5%, a niklu 10-13%.
Sprawia to specjalna struktura stopu, jej bardzo wysoka odporność chemiczna, która powoduje, że ten nikiel, mówiąc kolokwialnie, grzecznie siedzi sobie w środku. Bo tak naprawdę uczula nie to, co jest zawarte wewnątrz stopu, tylko to, co przedostaje się z niego na zewnątrz. W przypadku stali 316L ilość ta jest tak nikła, że prawie niezauważalna. Z kolczyków wykonanych z tej stali do naszego organizmu przedostaje się tylko 0,01 mikrograma/cm kwadratowy/tydzień. To właściwie tyle co nic.

Kolczyki chainmaille ze stali chirurgicznej
Kolczyki chainmaille ze stali chirurgicznej.
Bruxa Jewelry

Czyli:

  • Stal chirurgiczna nie uczula.
  • Jest jednym z najbezpieczniejszych metali wykorzystywanych przy produkcji biżuterii.
  • Nie podlega takim procesom chemicznym jak utlenianie (oksydacja, korozja, patynowanie), dzięki czemu nie zmienia koloru podczas użytkowania i nie traci połysku. Zawsze będzie miała elegancki kolor ciemnego (oksydowanego) srebra.
  • Jest odporna na działanie większości substancji chemicznych.
  • Przy tym wszystkim jest bardzo wytrzymała i odporna na uszkodzenia mechaniczne.
  • Jest łatwa w pielęgnacji, nie potrzeba do tego żadnych specjalistycznych preparatów, wystarczy zwykła woda z mydłem.

Jednym słowem stal chirurgiczna to idealny materiał do wyrobu biżuterii, prawie nie ma wad .


Info dla dociekliwych:

Stal chirurgiczna jest stalą austenityczną, nierdzewną, kwasoodporną. Nadaje się do kucia, wyżarzania, formowania na zimno i spawania.
W poszczególnych systemach oznaczona jest następującymi symbolami:

  • norma europejska: EN 10088 1.4404 lub 1.4435
  • norma polska PN: 00H17N14M2
  • norma amerykańska AISI: 316L
  • norma niemiecka DIN: X2CrNiMo17-12-2 lub X2CrNiMo18-14-3

Szczegółowy skład chemiczny stopu X2CrNiMo17-12-2 (w nawiasie X2CrNiMo18-14-3):
C (węgiel) <0,03%
Si (krzem) <1,0%
Mn (mangan) <2,0%
P (fosfor) <0,045%
S (siarka) 0,015%
N (azot) <0,11%
Cr (chrom) 16,5-18,5% (17-19%)
Mo (molibden) 2,0-2,5% (2,5-3,0%)
Ni (nikiel) 10-13% (12,5-15%)
Fe (żelazo) reszta

Tagi:

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *